5746 Sayılı Araştırma, Geliştirme Ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun Ve 4691 Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu Teşviğinden Faydalanan Firmaların Kısa Çalışma Teşviğinde Dikkat Etmesi Gereken Hususlar
Soru-1: 5746 sayılı Kanun ve 4691 sayılı Kanun kapsamında Gelir Vergisi Stopajı ve SGK teşvikinden faydalanan firmaların kısa çalışma ödeneğinden faydalanarak personelin çalışma süresinin haftalık 45 saatin altına düşürülmesi durumunda söz konusu teşviklerden yararlanılmaya devam edilebilir mi?
Cevap-1: Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerine İlişkin Sigorta Primi Desteğinden yararlanma şartları aşağıda belirtilmiştir.
- Aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içerisinde verilmesi.
- Primlerin ödenmesi.
- Türkiye genelinde SGK borcunun bulunmaması varsa da yapılandırılmış /tecil ve taksitlendirilmiş olması (brüt asgari üc¬rete kadar olan borçlar hariç).
- Sigortalının fiilen çalışması.
- Sigortalının, Ar-Ge/Tasarım personeli veya Ar-Ge personel sa¬yısının % 10’u aşılmamak kaydıyla destek personeli ya da 4691 sayılı Kanun uyarıca ücreti gelir vergisinden istisna tutulmuş personel olması.
45 saatlik çalışma süresi uygulaması, Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Uygulama ve Denetim Yönetmeliği ile getirilmiştir.
Yönetmeliğin 10’uncu maddesinin (3) numaralı fıkrasında,
“ Gelir vergisi stopajı teşvikinin hesaplanmasında, bu kapsamdaki personelin fiilen Ar-Ge, yenilik veya tasarım faaliyetlerine ayırdıkları zamanın toplam çalışma zamanına oranı dikkate alınır. Tam zamanlı olarak çalışanların hak kazanılmış hafta tatili ve yıllık ücretli izin süreleri ile 17/3/1981 tarihli ve 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanunda belirtilen tatil günlerine isabet eden ücretler de bu teşvik kapsamında değerlendirilir. Haftalık 45 saatin üzerindeki ve ek çalışma sürelerine ilişkin ücretler bu teşvikten faydalanamaz. Ar-Ge ve yenilik veya tasarım faaliyetlerinde kısmi zamanlı olarak çalışan personelin hak kazanılmış hafta tatili ve yıllık ücretli izin süreleri ile 2429 sayılı Kanunda belirtilen tatil günlerine isabet eden ücretleri gelir vergisi stopaj teşvikinin uygulamasında dikkate alınmaz.” belirtilmiştir.
Yönetmeliğin 11’inci maddesinin (8) numaralı fıkrasında ise;
“ Kapsama giren personelin Ar-Ge, yenilik veya tasarım faaliyetleriyle ilgili çalışmalarının haftalık 45 saati doldurması hâlinde çalışılan haftaya ilişkin hafta tatili, sigorta primi işveren hissesi desteği uygulamasında dikkate alınır. Kapsama giren personelin ay içindeki çalışmalarının tamamının Ar-Ge, yenilik veya tasarım faaliyetleriyle ilgili olması hâlinde yıllık ücretli izin süreleri ile 2429 sayılı Kanunda belirtilen tatil günlerine isabet eden ücretler de bu destek kapsamında değerlendirilir.” açıklanmıştır.
Sonuç olarak; söz konusu teşvikten yararlanmak için haftalık 45 saat çalışma yapılması zorunlu değildir. 45 saat üzerindeki çalışmalar için teşviklerden yararlanılması mümkün değildir.
Gelir Vergisi Stopajı Yönünden Kısmi Çalışma
4 Seri No.lu 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme Ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun Genel Tebliği’nin “Teşvik Uygulaması Dışında Kalan Ödemeler” başlıklı 6/c maddesinde, Ar-Ge, yenilik veya tasarım faaliyeti kapsamında kısmî zamanlı olarak çalışan personelin hafta tatili, yıllık ücretli izin ve mazeret izni gibi sürelere isabet eden ücret ödemelerinin gelir vergisi stopajı teşviki uygulamasından yararlanamayacağı belirtilmiştir.
Söz konusu Tebliğin “Gelir Vergisi Stopajı Teşviki Uygulama Esasları” başlıklı ikinci bölümünün 3/8 maddesinde, “Kısmî zamanlı çalışma halinde, personelin Ar-Ge, yenilik veya tasarım faaliyetlerine ayırdığı zamanın toplam çalışma zamanına oranı dikkate alınmak suretiyle bulunan ücret tutarları Ar-Ge, yenilik veya tasarım harcaması olarak dikkate alınacak ve gelir vergisi stopaj teşvikinden yararlandırılacaktır.Ar-Ge, yenilik veya tasarım faaliyetlerinde kısmi zamanlı olarak çalışan personelin hak kazanılmış hafta tatili ve yıllık ücretli izin süreleri ile 2429 sayılı Kanunda belirtilen tatil günlerine isabet eden ücretleri gelir vergisi stopajı teşvikinin uygulamasında dikkate alınmayacaktır.” yer almaktadır.
Sigorta İşveren Teşviği Yönünden Kısmi Çalışma
Teknoloji geliştirme bölgelerinde geçirilen sürelere ilişkin ücretlerin SGK teşvikinden yararlanabilmesi için personelin haftalık 45 saatlik çalışma süresinin tamamlanması şartı SGK tarafından yayımlanan Genelgelerde düzenlenmemiştir. SGK Genelgelerinde düzenlenmeme nedeni ise, söz konusu teşviğin finansmanının Hazine ve Maliye Bakanlığı bütçesinden çıkmış olmasıdır.
Sadece SGK tarafından yayımlanan 25.09.2008 tarihli 2008/85 sayılı Genelgede aynen aşağıdaki düzenlemeye ver yerilmiştir.
“Diğer taraftan, kapsama giren personelin ay içindeki çalışmalarının tamamının Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri ile ilgili olması halinde, hak kazanılmış hafta tatili ve yıllık ücretli izin süreleri anılan Kanun kapsamında değerlendirilecek, buna karşın Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde kısmi zamanlı olarak çalışan personelin hak kazanılmış hafta tatili ve yıllık ücretli izin süreleri sigorta primi işveren hissesi desteği uygulamasında dikkate alınmayacaktır.”
Genelgede yer alan düzenleme ile Ar-ge faaliyetlerinde kısmi zamanlı çalışılması halinde sadece bu süreye isabet edecek hafta tatili ve yıllık ücretli izin süreleri için destekten yararlanılamayacaktır.
Covid-19 nedeniyle kısa çalışma yapılması halinde haftalık çalışma süresi 22,5 saat olsa dahi kısmi çalışılan süre için gelir stopaj vergisi ve sigorta işveren teşviğinden yararlanılması mümkündür. Haftalık 45 saatin doldurmaması durumunda çalışılmayan kısma isabet eden hafta tatili yıllık ücretli izin ve mazeret izni ücretleri Ar-Ge teşviklerinden yararlandırılmamalıdır.
Soru-2: 5746 sayılı Kanun ve 4691 sayılı Kanun kapsamında teşvikten faydalanan firmaların kısa çalışma ödeneğine başvurarak fiili çalışma saatlerini azaltmaları durumunda Ar-ge teşviklerinden yararlanacak destek personeli sayısı değişecek midir?
Cevap-2: 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nun Geçici 2. Maddesinin üçüncü fıkrasında, “Gelir vergisi stopajı ve sigorta primi işveren hissesine ilişkin teşviklerden yararlanacak olan destek personeli sayısı, AR-GE ve tasarım personeli sayısının yüzde onunu aşamaz.” hükmü yer almaktadır.
5746 sayılı Araştırma, Geliştirme Ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’un “Uygulama ve Denetim Esasları” başlıklı 4. Maddesinin 2 numaralı fıkrasında, “Bu Kanunun 3 üncü maddesinde belirtilen gelir vergisi stopajı ve sigorta primi işveren hissesine ilişkin teşviklerden yararlanacak olan destek personelinin tam zaman eşdeğeri sayısı, toplam tam zamanlı Ar-Ge veya tasarım personeli sayısının yüzde onunu geçemez.” belirtilmiştir.
Kısa çalışma ödeneği ile ilgili 4691 sayılı Kanuna göre gelir vergisi ve sigorta primi teşviğinden faydalanacak destek personeli sayısı değişmeyecektir
Ancak, 5746 sayılı Kanun kapsamında göre gelir vergisi ve sigorta primi teşviğinden faydalanacak destek personeli sayısı değişecektir.
Örneğin, tam zamanlı Ar-ge veya tasarım personeli sayısı 60 kişi, 5746 sayılı Kanun kapsamında teşvikten faydalanan destek personeli sayısı 6 kişi olan bir işletmenin % 50 çalışma süresini kısaltarak kısa çalışma ödeneğinden faydalandığını varsaydığımızda, teşvikten faydalanması gereken destek personeli sayısı 3 kişiye düşecektir. Bu nedenle, kısa çalışma ödeneğinin alındığı dönemde 3 kişi için teşvikten faydalanılmalıdır.
Soru-3: Kısa çalışma ödeneği uygulamasında hafta tatili ücreti ve resmi tatil günlerinin işveren ve İş-kur tarafından orantılı olarak ödenmesi gerekmektedir. Mayıs 2020 döneminde 4 gün hafta sonu tatili, 2 gün resmi tatil ve 3,5 gün Ramazan bayramı tatili bulunmaktadır. Mayıs ayı bordrolarını hazırlarken işveren kaç günlük ücret ödeyecek, İş-kur kaç günlük kısa çalışma ödeneği ödeyecektir? İşveren tarafından ödenecek tatil günlerine isabet eden ücret için Ar-ge teşviklerinden faydalanılabilir mi?
Cevap-3: İş-Kur ve SGK tarafından ortak bir genelge yayımlanması beklenirken maalesef genelge yayımlanmamıştır. En sağlıklı yöntem İŞKUR tarafından sigortalıya kısa çalışma ödeneği hak etme süresi ve tutarına göre işverenlik olarak geri kalan kısmi gün sayısı olarak SGK ‘ye bildirmek ve prime esas kazancı gün sayısı kadar beyan etmektir.
Örneğin; Mayıs ayında İş-Kur çalışana 15 gün kısa çalışma ödeneği tahakkuk ettirmişse, Mayıs ayı 31 gün olduğu için işverenlik olarak 16 gün SGK bildirimi yapılmalı ve 16 gün prime esas kazanç bildirilmelidir.
Mayıs ayında 9,5 gün tatil söz konusu olup, kısa çalışma mevzuatına göre 9,5 gün için çalışana ödenecek ücret ve ödeneğin, işveren ile İŞKUR arasında orantılı olarak hesaplanması gerekmektedir. Hesaplamada en doğruya yakın formül şudur.
İşverenin 9,5 gün için ödeyeceği tutar:
30 günde 9,5 gün varsa
16 günde X gün var
16 * 9,5 / 30 = 5,06 = 6 günlük ücret işveren ödemeli
İŞKUR’un 9,5 gün için ödeyeceği tutar:
30 günde 9,5 gün varsa
15 günde X gün var
15 * 9,5 / 30 = 4,75 = 5 günlük ödenek İŞKUR ödemeli
Her ikisini de toplarsak aslında 9,5 bulunması gerekirken 0,5 fark ile 5 + 5 = 10 gün olacaktır. Bu farklılığın sebebi, işverenin ödeyeceği ücret İŞKUR tarafından ödenecek ödenekten daha yüksek olması ve bunun yanında Mayıs ayı 31 gün olduğu halde 30 gün üzerinden orantılama yapılmasıdır.
5746 Sayılı Araştırma, Geliştirme Ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun Ve 4691 Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nu Kapsamında Gelir Vergisi Stopajı Desteği İle Sigorta Prim Desteğinden Faydalanan Firmalarda Kısa Çalışma Ödeneği İle İlgili Yapılan Hesaplama Sonucu Tatil Günlerine İsabet Eden Ücretler Ar-Ge Teşviklerinden Yararlandırılmamalıdır.