Bu yazımızda, işverenlerin çalışanlarına iş sözleşmeleriyle veya toplu iş sözleşmeleriyle yahut işyeri uygulamalarıyla destek sağladığı hayat sigortasının sigorta primine ve kıdem tazminatı hesabına etkisi değerlendirilecektir.
1) Hayat sigortasının içeriği
Hayat sigortaları; öncelikle ana teminatı olan vefat teminatını içermektedir. Vefat teminatı; sigortalının başına istenmeyen bir olay gelmesi sonucunda, vefat etmesi durumunda devreye girmektedir. Hayat sigortaları, sigortalının önceden belirtmiş olduğu lehtar ya da kanuni vârislerine sigorta poliçesinde belirtilen teminatları ödeyerek mali güçlüklerin yaşanmasını engellemektedir. Herhangi bir sakatlık durumunda hayatınızı aynı şekilde devam ettirmenizi sağlar. Vefat durumunda parasal bir varlık niteliği taşır. Eğitimini devam ettirmekte olan çocukları varsa eğitimlerinin yarım kalmamasını sağlar. Poliçe kapsamına giren bir kaza sonucunda ortaya çıkan yüksek tutarlı tedavi giderlerinin ödenmesini düşük primlerle sağlar. Beklenmedik bir anda tehlikeli bir hastalığa yakalanılması durumunda kişilere finansal destek sağlar.
2) Hayat sigortası prime esas kazanç matrahına dâhil edilmelidir.
Aşağıda yer verilen 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 80’inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentlerinde prime tabi olan ve olmayan ücret ve ücret eklentileri sayılı ve sınırlı olarak düzenlenmiştir.
“ 4’üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların prime esas kazançları aşağıdaki şekilde belirlenir.
a) Prime esas kazançların hesabında;
1) Hak edilen ücretlerin,
2) Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay içinde yapılan ödemelerin ve işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarların,
3) İdare veya yargı mercilerince verilen karar gereğince yukarıdaki (1) ve (2) numaralı alt bentlerde belirtilen kazançlar niteliğinde olmak üzere sigortalılara o ay içinde yapılan ödemelerin,
Brüt toplamı esas alınır.
b) Ayni yardımlar ve ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları ile Kurumca tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin % 30’unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, prime esas kazanca tabi tutulmaz.
c) (b) bendinde belirtilen istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın tüm ödemeler ile ayni yardım yerine geçmek üzere yapılan nakdi ödemeler prime esas kazanca tabi tutulur. Diğer kanunlardaki prime tabi tutulmaması gerektiğine dair muafiyet ve istisnalar bu Kanunun uygulanmasında dikkate alınmaz.”
Bu düzenlemede belirtilen istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın tüm ödemeler ile ayni yardım yerine geçmek üzere yapılan nakdi ödemelerin prime esas kazanca tabi tutulacağı hükme bağlanmıştır. Bu çerçevede, işverenler tarafından çalışanlarına hayat sigortaları karşılığı ödenen tutarlar/hayat sigortası prim ödemeleri para ile ölçülebilir menfaatler olması da göz önünde bulundurulduğunda prime esas kazanç matrahına dâhil edilerek sigorta primi kesilir.
3) Hayat sigortası kıdem tazminatı matrahına ilave edilmelidir.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 02.11.2015 tarihli kararında (E.2015/27588, K.2015/30902); “İşçiye sağlanan özel sağlık sigortası yardımı ya da hayat sigortası prim ödemeleri de para ile ölçülebilen menfaatler kavramına dâhil olup, tazminata esas ücrete eklenmelidir.” şeklinde hüküm kurulmuştur. Aynı yönde aynı Dairenin 01.07.2021 tarihli (E: 2021/6690, K: 2021/11313) kararı da bulunmaktadır. Bu kararlar ışığında, işverenler tarafından çalışanlarına hayat sigortası prim ödemelerinin kıdem tazminatı matrahı hesabında dikkate alınarak kıdem tazminatına ilave edilmesi gerekir.