İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmesi ve Bozdurulması Rehberi

İHRACAT BEDELLERİNİN YURDA GETİRİLMESİ

Bilindiği üzere 2018-32/48 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ çerçevesinde ihracat bedellerinin fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde yurda getirilmesi zorunlu hale gelmiştir. 

İhracat işlemlerine ilişkin bedeller hangi şekle göre yurda getirilebilecektir?

İhracat işlemlerine ilişkin bedeller aşağıda şekillere göre yurda getirilebilecektir.

5. Akreditifli Ödeme,
5. Vesaik Mukabili Ödeme,
5. Mal Mukabili Ödeme,
5. Kabul Kredili Akreditifli Ödeme,
6. Kabul Kredili Vesaik Mukabili Ödeme,
5. Kabul Kredili Mal Mukabili Ödeme,
5. Peşin Ödeme.

Tüm ülkelere yapılan ihracat işlemlerinde bedellerin yurda getirilme zorunluluğu var mı?

İhracat bedellerinin yurda getirilmesinde istisna kapsamında tutulan ülkeler bulunmaktadır. Bu kapsamda; Afganistan, Angola, Belarus, Benin, Cibuti, Etiyopya, Fildişi Sahili, Filistin, Gabon, Gana, Gine, İran, Kamerun, Kenya, Kırgızistan, Kuzey Kore, Küba, Liberya, Lübnan, Moldova, Nijerya, Senegal, Somali, Sudan, Suriye, Suudi Arabistan, Tacikistan, Tanzanya, Venezuela, Yemen ülkelerine yapılan fiili ihracatlarda ihracat bedellerinin yurda getirilme zorunluluğu bulunmamaktadır.

İhracatçının serbest kullanımına bırakılan döviz var mı?

İhracat Genelgesi’ nin 22 nci maddesine göre;

5. Hizmet ihracatı,
5. Transit ticaret,
5. Türkiye’ de ikamet etmeyenlere özel fatura ile yapılan satış,
5. Türkiye’de ikamet etmeyenlere KDV hesaplanarak yapılan satış,
6.    Mikro ihracat,
5.    Serbest bölge işlem formu kapsamında gerçekleştirilen 5.000,- ABD doları veya karşılığı döviz ya da Türk lirasını geçmeyen tutardaki ihracat işlemlerinde bedellerin tamamının,
5.    Azerbaycan, Cezayir, Fas, Kazakistan, Mısır, Özbekistan, Tunus, Türkmenistan, Ukrayna’ ya yapılan ihracat işlemlerinde ise bedellerin yüzde ellisinin tasarrufu serbest bırakılmıştır.

Türkiye’ ye getirilecek ihracat bedelinden indirim var mı?

5. İhracatla ilgili navlun, sigorta primi, komisyon, ardiye, depolama, antrepo, gümrük resmi, harç ve faktoring masrafları ile uluslararası para piyasalarında geçerli faiz oranlarını geçmemek üzere iskonto giderleri gibi masraflar için yapılacak indirimler ile konsinyasyon yoluyla ihraç edilen mallarla ilgili nakil, muhafaza, bakım ve fümügasyon, rafa (maniplasyon), satış ve benzeri masraflar,
5. Ticari teamüllerin gereği olarak satış akdinde veya akreditiflerde ayrıca varış yerinde tartı ve analiz yapılması şartı bulunuyorsa, tartı ve analiz sonucunda tespit edilen vezin noksanlığı veya kalite farkı ile ekspertiz ve tahkim ücretleri ve rafa (maniplasyon) masraflar (hariçteki gözetme şirketleri ücretleri dahil),
5. Bedel getirme süreleri içinde yurda getirilen ihracat bedelleri; ihracatçının ithalat bedelleri, sermaye hareketlerine ilişkin ödemeleri, görünmeyen işlemlere ilişkin giderleri ve transit ticaretinin alış bedeli.

Ayrıca:

5. Dış ticaret mevzuatı hükümleri çerçevesinde gerçekleştirilen mal ihraç ve ithalinde, tarafların aynı kişiler olması ve ihraç bedellerinin yurda getirilme süresi içinde kalınması kaydıyla, mal ihraç ve ithal bedellerinin bankalarca mahsubu mümkündür.    

İhracat bedellerinin getirilmesi işlemlerinde sorumluluk kime aittir?

İhraç edilen malların bedelinin süresinde yurda getirilmesinden ve ihracat hesabının süresinde kapatılmasından ihracatçılar sorumludur. Ticari riskin bankalar veya faktöring şirketlerince üstlenilmesi durumunda sorumluları Hazine ve Maliye Bakanlığı belirler. İhracata aracılık eden bankalar ihracat bedellerinin yurda getirilmesini ve satış yapılmasını izlemekle yükümlüdür.

Döviz olarak beyan edilen ihracat bedellerinin Türk Lirası olarak kabulü mümkün mü?

Ukrayna ve Rusya’ ya gerçekleştirilmiş veya gerçekleştirilecek ihracat işlemleriyle ilgili olarak ihracat bedellerinin döviz cinsinden beyan edilmiş olsa dahi Türk Lirası olarak da kabulü mümkündür.

Terkin edilmek suretiyle beyannameler kapatılabilir mi?

İhracat Genelgesi’ ne göre; her bir gümrük beyannamesi itibarıyla;

 a) 15.000 ABD doları veya eşitine kadar noksanlığı olan ihracat hesapları doğrudan bankalarca ödeme şekline ve toplam beyanname tutarına olan oranına bakılmaksızın,

b) 15.000 ABD doları veya eşitinden yüksek olmakla birlikte 100.000 ABD doları veya eşitini aşmamak üzere, beyanname veya formda yer alan bedelin %10’una kadar noksanlığı olan (sigorta bedellerinden kaynaklanan noksanlıklar dahil) ihracat hesapları doğrudan bankalarca veya 90 günlük ihtarname süresi içinde ilgili Vergi Dairesi Başkanlıkları/Müdürlüklerince ödeme şekline bakılmaksızın,

c) 200.000 ABD doları veya eşitini aşmamak üzere, 2018-32/48 sayılı Tebliğ’in 9 uncu maddesinde belirtilen mücbir sebep ve haklı durum halleri göz önünde bulundurulmak suretiyle beyanname veya formda yer alan bedelin %10’una kadar açık hesaplar ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce,

terkin edilmek suretiyle kapatılır.

Her bir gümrük beyannamesi itibarıyla, 200.000 ABD doları veya eşitini aşan noksanlığı olan açık hesaplara ilişkin terkin talepleri mücbir sebepler ile haklı durumlar göz önünde bulundurulmak suretiyle Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından incelenip sonuçlandırılır.

İhracat bedellerine ilişkin hesapların kapatılması, ihbar ve ek süre konuları nasıl değerlendirilir?

Hesap kapatma: Ticari amaçla mal ihracında, bedelleri yurda getirilme süresi içinde gelen ihracat ile ilgili hesaplar aracı bankalar tarafından kapatılır.

İhbar: Süresi içinde kapatılmayan ihracat hesapları aracı bankalarca 5 iş günü içinde yazılı olarak ilgili Vergi Dairesi Başkanlığına veya Vergi Dairesi Müdürlüğüne ihbar edilir.  İlgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce, ihbarı müteakip 10 iş günü içinde ilgililere hesapların kapatılmasını teminen 90 gün süreli ihtarname gönderilir. Bu süre içinde hesapların kapatılması veya mücbir sebep hallerinin ya da haklı durumun belgelenmesi gereklidir.

Ek süre: Mücbir sebeplerin varlığı halinde, mücbir sebebin devamı müddetince altışar aylık dönemler itibarıyla ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce ek süre verilir.

Mücbir sebep halleri dışında kalan haklı durumların varlığı halinde, hesapların kapatılmasına ilişkin altı aya kadar olan ek süre talepleri, firmaların haklı durumu belirten yazılı beyanına istinaden üçer aylık devreler halinde ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce, altı aylık süreden sonraki ek süre talepleri Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından incelenip sonuçlandırılır.

Mücbir sebeplerin varlığı nedeniyle Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce verilen 24 aylık ek sürenin sonunda mücbir sebebin devamının belgelenmesi halinde açık ihracat hesabının kapatılmasına ilişkin talepler Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından incelenip sonuçlandırılır.

İhracat bedelini yurda getirmemenin cezai yaptırımı nedir?

Tebliğ kapsamında tayin edilen süreler içinde ihracat bedellerini yurda getirmeyenler, yurda getirmekle yükümlü oldukları kıymetlerin rayiç bedelinin yüzde beşi kadar idarî para cezasıyla cezalandırılırlar.

İdarî para cezasına ilişkin karar kesinleşinceye kadar alacaklarını yurda getirenlere, 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun’ un üçüncü maddesinin birinci fıkra hükmüne göre idarî para cezası verilir. Ancak, verilecek idarî para cezası yurda getirilmesi gereken paranın yüzde iki buçuğundan fazla olamaz.

İthalat, ihracat ve diğer kambiyo işlemlerinde döviz veya Türk Parası kaçırmak kastıyla muvazaalı işlemlerde bulunanlar, yurda getirmekle yükümlü oldukları veya kaçırdıkları kıymetlerin rayiç bedeli kadar idarî para cezasıyla cezalandırılırlar. Bu fiilin teşebbüs aşamasında kalması halinde verilecek ceza yarı oranında indirilir. Suçların tekerrürü halinde verilecek cezalar iki kat olarak hükmedilir.

Örnek savcılık kararlarında idari para cezası tutarının; ihracatın yapıldığı tarihteki kur dikkate alınarak hesaplanan ihracat bedelinin yüzde beşi kadar olması gerektiği vurgulanmıştır.

İdari yaptırım kararı şirket yöneticileri adına değil “şirket tüzel kişilikleri” adına uygulanmaktadır. 

İHRACAT BEDELLERİNİN BOZDURULMASI

Merkez Bankası’ nın yayımladığı 16.01.2020 tarihli İhracat Genelgesi ile yurda getirilen ihracat bedellerinin en az %40’ ının İBKB veya DAB’ı düzenleyen bankaya satılma zorunluluğu getirilmiştir.

Yurda getirilen ihracat bedelinin bankaya bozdurulma zorunluluğu var mıdır?

Fiili ihracat bedellerinin, fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde yurda getirilmesi ve İhracat genelgesi çerçevesinde ihracat bedelinin en az %40’ ının İBKB veya DAB’ı düzenleyen bankaya satılma zorunluluğu bulunmaktadır.

Bütün yabancı para cinslerinden ihraç bedellerinin %40’ ının TCMB’ye satılması zorunlu mudur?

İhracat Genelgesinin Ek 1 nci maddesi çerçevesinde, hangi döviz türünde olursa olsun, İBKB’ye veya DAB’a bağlanan ihracat bedellerinin en az %40'ının TCMB’ye satılma zorunluluğu bulunmaktadır.

İhraç bedeli dövizin %40’ ı ne zaman satılmak zorundadır?

İhraç bedelinin TCMB’ ye satış tarihi, İBKB veya DAB’ın düzenlendiği tarihi olmalıdır.

İhracat bedelinin tamamı mı yoksa yurda getirilip İBKB’ ye veya DAB’a bağlanan kısmı mı TCMB’ ye satışa konu edilir?

%40’ lık döviz satış tutarı İBKB veya DAB’a bağlanacak tutar üzerinden hesaplanacaktır. Örneğin; ihracat bedeli 200.000 Euro olsa bile bunun sadece 100.000 Euro’ lık kısmı için İBKB düzenlenmiş ise TCMB’ ye satılacak tutar da (100.000 * %40=) 40.000 Euro olacaktır.

İBKB veya DAB düzenlenip TL’ na çevrilen tutar sonradan dövize dönüştürülebilir mi?

İBKB veya DAB düzenlenip TL’ na çevrilen tutar ihracatçının serbest tasarrufunda olup ihracatçı tarafından tekrar dövize dönüştürülebilir.

İhracat bedelinin %40’ ının bozdurulması zorunluluğuna uyulmaması durumunda herhangi bir cezai müeyyide var mıdır?

Bu konuda ihracat genelgesinde ve uygulama talimatında herhangi bir ceza öngörülmemiştir. Ancak, 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun’ unun 3 üncü maddesinde “Cumhurbaşkanının bu Kanun hükümlerine göre yapmış bulunduğu genel ve düzenleyici işlemlerdeki yükümlülüklere aykırı hareket eden kişi, üçbin Türk Lirasından yirmibeşbin Türk Lirasına kadar idarî para cezası ile cezalandırılır.” hükmüne yer verilmiştir. Bu hükme göre, 3.000 TL – 25.000 TL arasında idari para cezası uygulanabileceğini düşünmekteyiz. Suçların tekerrürü halinde verilecek cezalar iki kat olarak hükmedilir.