Personele verilen avanslar iki şekilde olmaktadır.
-
Personelin maaşından kesilmek sureti ile verilen avanslar. Bu avanslar 196 Personel Avansları Hesabında takip edilmelidir.
-
Belli bir vade sonunda kredi kullandırımı şeklinde borç olarak verilen avanslar. Bu avanslar 135 Personelden Alacaklar Hesabında takip edilmelidir.
PERSONELİN MAAŞINDAN KESİLMEK SURETİ İLE VERİLEN AVANSLAR
4857 Sayılı İş Kanunu’nun “Ücret Hesap Pusulası “ başlıklı 37. Maddesinde, işverenin işyerinde veya bankaya yaptığı ödemelerde işçiye ücret hesabını gösterir imzalı veya işyerinin özel işaretini taşıyan bir pusula vermek zorunda olduğu, bu pusulada ödemenin günü ve ilişkin olduğu dönem ile fazla çalışma, hafta tatili, bayram ve genel tatil ücretleri gibi asıl ücrete yapılan her çeşit eklemeler tutarının ve vergi, sigorta primi, avans mahsubu, nafaka ve icra gibi her çeşit kesintilerin ayrı ayrı gösterilmesi gerektiği, bu işlemlerin damga vergisi ve her çeşit resim ve harçtan muaf olduğu hükme bağlanmıştır.
Buna göre, 196 Personel Avansları hesabında izlenen ve personelin maaşından kesilen avansların ücret bordrosunda mahsup olarak gösterilmesi gerekmektedir.
Öte yandan, 193 sayılı Gelir Vergiis Kanunu’nun 94. Maddesinde, “Kamu idare ve müesseseleri, iktisadi kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya zırai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler aşağıdaki bentlerde sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecburdurlar.
-
Hizmet erbabına ödenen ücretler ile 61 inci maddede yazılı olup ücret sayılan ödemelerden (istisnadan faydalananlar hariç), 103 ve 104 üncü maddelere göre avans olarak yapılan ödemeler dahil
….“ belirlenmiştir.
Bu nedenle, 196 Personel Avansları hesabında izlenen ve personelin maaşından kesilmek suretiyle tahsil edilecek olan avanslar için, nakden veya mahsuben ödeme yapıldığında gelir vergisi kesintisi yapılması gerekmektedir.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun “Prime Esas Kazançlar” başlıklı 80. Maddesinde,
“4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların prime esas kazançları aşağıdaki şekilde belirlenir.
a) Prime esas kazançların hesabında;
1) Hak edilen ücretlerin,
2) Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay içinde yapılan ödemelerin ve işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarların,
3) İdare veya yargı mercilerince verilen karar gereğince yukarıdaki (1) ve (2) numaralı alt bentlerde belirtilen kazançlar niteliğinde olmak üzere sigortalılara o ay içinde yapılan ödemelerin, brüt toplamı esas alınır.
…
d) Ücretler hak edildikleri aya mal edilmek suretiyle prime tabi tutulur.” Hükmü yer almaktadır.
Adı geçen Kanuna göre, ücretler için ödendiği değil hak edildiği ayda SGK primine tabi tutulduğundan, avanslar için ödeme zamanında SGK primi söz konusu olmayacaktır.
488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’na ekli (1) sayılı Tablonun "IV.Makbuzlar Ve Diğer Kağıtlar" başlıklı bölümünün 1/b fıkrasında; "b) Maaş, ücret, gündelik, huzur hakkı, aidat, ihtisas zammı, ikramiye, yemek ve mesken bedeli, harcırah, tazminat ve benzeri her ne adla olursa olsun hizmet karşılığı alınan paralar (avans olarak ödenenler dahil) için verilen makbuzlar ile bu paraların nakden ödenmeyerek kişiler adına açılmış veya açılacak cari hesaplara nakledildiği veya emir ve havalelerine tediye olunduğu takdirde nakli veya tediyeyi temin eden kağıtlar" ın binde 7,59 nispetinde damga vergisine tabi olduğu hükme bağlanmıştır.
Bu nedenle, bu avanslar için makbuz düzenlenmesi durumunda damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir.
Özetle, 196 Personel Avansları Hesabında izlenen ve personelin maaşından kesilen avansların,
-Ücret bordrosundan mahsup edilmesi,
-Ödendiği dönemde tümü üzerinden gelir vergisi kesintisi yapılarak muhtasar beyanname ile beyan edilmesi,
-Avansın ödendiği dönemde SGK prim kesintisi yapılmaması,
-Avans için makbuz düzenlenmesi durumunda damga vergisina tabi tutulması
gerekmektedir.
PERSONELE BORÇ OLARAK VERİLEN AVANSLAR
Personele borç olarak verilen paraların ise 135 Pesonelden Alacaklar Hesabında izlenmesi gerekmektedir. Bu ödemelerin de avans olarak değerlendirilmemesi için maaşlardan mahsup şeklinde tahsil edilmemesi, borçların personel tarafından banka kanalı ile ödenmesi gerekmektedir. Bu durumda, ücret bordrosuna dahil edilmeyecek gelir vergisi kesintisi, SGK prim kesintisi yapılmayacaktır. Ancak, personele borç verme işleminin bazı riskleri mevcuttur.
90 sayılı Ödünç Para Verme İşleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin “Tefecilik Sayılan İşlemler” başlıklı 9. Maddesinde, “ Bu Kanun Hükmünde Kararname uyarınca ikrazatçılık yapmak üzere izin alınmadan, faiz veya her ne ad altında olursa olsun, bir ivaz karşılığı veya ipotek almak suretiyle, ödünç para verme işlemlerinin yapılması veya bu işlerin meslek ittihaz edilmesi ve Kanun Hükmünde Kararname uyarınca alınan ikrazatçılık izni iptal edildiği halde ödünç para verme işlerine devam edilmesi, tefecilik sayılır.” açıklanmıştır.
Borç verme işleminin devamlı olarak yapılması durumunda, borç para verme işlemi tefecilik kapsamında değerlendirilebilecektir.